پوکه ها، سنگدانه هاي سبک طبيعي (سبکدانه های طبیعی) يا فرآوري شده ای هستند که به دليل تخلخل داراي وزن مخصوص کم مي باشند . اين دانه ها را مي توان به تنهايي به عنوان پر کننده فضاهاي خالي به منظور کاهش وزن ، عايق کاري حرارتي و صوتي و نظاير آن به کار برد.
کاربرد سبکدانه های طبیعی
از اين دانه ها در ساخت ساير فرآورده های سبک مانند انواع بتن های دانه سبک ، ملات ها و اندودها ، فرآورده هاي قيری ، خاک کشاورزي و جز آن استفاده کرد . و انواع مختلفی از پوکه ها از معادن استخراج می گردد.
امروزه در دنيا احداث ساختمان و سازه هاي زير بنائي با سرعت زيادي در حال انجام است. استفاده از مصالح قديمي و روش هاي سنتي ساخت ديگر جوابگوي سرعت مورد نظر و نيازهاي طراحي نمي باشد. از اينرو استفاده از مصالح جديد وکارآبه همراه تکنيک هاي نوين درساخت و ساز امر اجتناب ناپذيري محسوب مي شود.
انواع سبکدانه های طبیعی
سنگ دانه های سبک ممکن است طبيعي يا مصنوعي باشند . برخي از دانه هاي طبيعي سبک مانند پاميس (pumice) يا پوکه سنگ ، اسکوريا(scoria ) يا سنگ پا ، خاکستر و توف ها منشا آتشفشاني دارند و برخي مانند دياتوميت (diatomite ) رسوبي هستند .
محدوديت استفاده از اين دانه ها اغلب به دليل مشکلات دسترسي به منابع و مسايل حمل ونقل است . برخي از دانه هاي سبک طبيعي که به آن پوکه معدني گفته مي شود مانند پاميس و اسکوريا وجود دارند که محصول انفجارات آتشفشاني هستند .
پاميس معمولا حاصل انفجارات اسيدی است که به رنگ روشن با بافت سلولي ، شيشه اي و حاوي حباب فراوان ديده مي شود .پاميس به دانه هاي درشت و پاميست به دانه هاي ريز گفته مي شود . هرگاه اين انفجارات از نوع قليايي باشند دانه هاي سبک سياه رنگی را به وجود مي آورند که سيندرس ناميده مي شوند .
برخي از مهمترين سبکدانه هاي طبيعي ميتوان از سنگ پا(scoria ) پوکه معدني (pumice ) و توف نام برد که در باره آنها توضيحاتي درزير آمده است:
الف – سنگ پا (scoria ) یکی از سبکدانه های طبیعی
قديمي ترين سبکدانه است که مورد استفاده بشر قرار گرفته است. اين سنگ در اثر ورود مواد مذاب آتشفشاني به مخازن آب مثل درياها و درياچه ها و سردشدن سريع ايجاد مي شود.
رنگ اين سبکدانه ها سياه، خاکستري روشن و قهوه اي تيره است. به دليل سرد شدن سريع مواد مذاب آتشفشاني حبابهاي نسبتاً درشتي در اين سنگدانه وجود دارد که بعضاً به هم پيوسته مي باشند و تا سطح سنگدانه امتداد يافته اند.
وزن مخصوص خشک ظاهری اين سبکدانه در حدود ٥٠٠ تا ٨٠٠ کيلوگرم بر مترمکعب است. معادن نسبتاً بزرگي از اين مصالح در قروه وجوددارد.
ب- پوکه معدنی (pumice) سبکدانه های طبیعی
اين سنگ به رنگ سفيد مايل به زرد تا خاکستری روشن است و داثر انباشته شدن خاکسترهای آتشفشاني و آهسته سرد شدن آهنا همراه با انبساط ناشی از حبابهاي به وجود آمده توسط بخار و گازهاي موجود در آن به وجود مي آيد.
معادن غني پوميس ايران در اردبيل ، آدربايجان شرقي ، قروه، دامنه هاي البرز ، کرمان و سيستان و بلوچستان وجود دارد. وزن مخصوص خشک ظاهری اين سبکدانه ها در حدود ٤٠٠ تا ٧٠٠ کيلوگرم بر مترمکعب است.
ج- توف یکی از سبکدانه های طبیعی
خاکسترآتشفشانی که بعد از انفجار به طيقه جرياني يا ريزشي تجمع نموده و سخت مي شوند به توف شهرت دارند. نوع توف تابع ترکيب شيميائي و کاني شناسي خاکسترهاست.
وزن مخصوص توف هايی طبيعي در محدوده سنگدانه هاي معمولي است و از نوع سبکدانه به شمار نمي آيند اما برخي از انواع توف متخلخل بوده وووزن مخصوص آهنا در حدود ٨٠٠ تا ١٢٠٠ کيلوگرم بر متر مکعب است که در خانواده سنگدانه هاي سبک به شمار مي روند ,
رنگ اين توف ها معمولاً سياه , قرمز و سبز بوده ودارای رگه مي باشند. گزارشاتي مبني بر وجود توف سبک در دامنه کوههای البرز ارئه شده است.
